Profilaktyka to podstawa. Program badań przesiewowych raka jelita grubego

80 milionów złotych przeznaczy w tym roku Narodowy Fundusz Zdrowia na badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. To drugi co do częstości występowania nowotwór złośliwy w Polsce. Może rozwijać się bez objawów nawet przez kilka lat, dlatego wczesne wykrycie choroby zapewniają tylko badania profilaktyczne.

O szczegółach doktor Mariusz Szczerbiński z Kliniki Gastroenterologii Szpitala Klinicznego numer 4 w Lublinie w rozmowie z Magdaleną Kowalską.

Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych wśród pacjentów w Polsce. Co roku notuje się 18 tysięcy nowych zachorowań. Szpital Kliniczny nr 4 rozpoczyna profilaktyczne badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Do kogo skierowany jest ten program?

– Program ten skierowany jest do pacjentów, którzy nie prezentują żadnych objawów obecności nowotworu jelita grubego, natomiast są w wieku 50-65 lat – wskazuje dr Mariusz Szczerbiński. – Jeśli dodatkowo mają obciążenia nowotworami jelita grubego w rodzinie, to kwalifikują się do badania w wieku 40-49 lat. Oczywiście muszą nie prezentować żadnych objawów towarzyszących rakowi jelita grubego. 

CZYTAJ: Prof. Robert Rejdak o mobilnym badaniu dna oka: Lubelska klinika pierwsza w Polsce prowadzi ten program

Gdzie powinny kierować się osoby, które mają już pierwsze objawy raka jelita grubego?

– Jeżeli pacjenci mają objawy mogące sugerować raka jelita grubego, takie jak na przykład uporczywe zaparcia, obecność krwi w kale, anemię, niezamierzony spadek masy ciała czy też wąskie stolce, tzw. ołówkowate, wtedy powinni zgłosić się do lekarza rodzinnego bądź do poradni gastrologicznej w celu wypisania skierowania na badanie kolonoskopowe w ramach NFZ, a następnie zgłosić się do pracowni endoskopowej – mówi dr Mariusz Szczerbiński.

O jakich badaniach mówimy? 

Mówimy o badaniach kolonoskopowych jelita grubego, które polegają na wprowadzeniu giętkiej, cienkiej rury do jelita grubego, obejrzeniu wszystkich jego odcinków, wraz z końcówką jelita cienkiego, tzw. ileum terminale – tłumaczy dr Mariusz Szczerbiński.

W Polsce jednym z powodów niższej skuteczności leczenia nowotworów jest zbyt późne ich wykrywanie. Jeżeli chodzi o nowotwór jelita grubego, pacjenci często obawiają się kolonoskopii, a to ona jest tym najskuteczniejszym badaniem. Dlaczego kolonoskopii nie należy się obawiać?

– Przede wszystkim należy zrobić kolonoskopię ze względu na to, że może nas ona uchronić przed skutkami obecności nowotworu jelita grubego w przyszłości – podkreśla dr Mariusz Szczerbiński. – Wcześniejsze wykonanie tego badania czy w wieku 50-65 lat, powoduje, że w sposób endoskopowy możemy wyciąć zmiany, które w przyszłości zmieniłyby się w zmiany nowotworowe. W ten sposób unikamy w przyszłości groźnego zjawiska chorobowego. 

CZYTAJ: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego: coraz więcej osób choruje na grypę

Jaka ścieżka czeka pacjenta, który zgłasza się na badania profilaktyczne i coś jest wykrywane?

– Polipy wielkości do 1,5 cm są usuwane od razu w czasie przesiewowej kolonoskopii, natomiast w przypadku większych polipów kwalifikujemy pacjentów do hospitalizacji, nawet jednodniowej, w czasie której możemy te zmiany usunąć endoskopowo. Oczywiście po oznaczeniu pewnych parametrów: morfologii, układu krzepnięcia. Nie należy obawiać się tego badania. Pacjenci często boją się bólu, a badania te możemy robić zarówno w analogosedacji, jak i w znieczuleniu ogólnym, co dla pacjenta jest niemalże nieodczuwalne – informuje dr Mariusz Szczerbiński.

Kolonoskopię zaleca się, a przynajmniej kiedyś się zalecało, wykonywać co 10 lat. Czy taka częstotliwość tego badania jest wystarczająca, czy coś się zmieniło?

– Dla pacjentów, którzy nie mają żadnych zmian w jelicie, ten okres 10-letni jest jak najbardziej słuszny. Natomiast w przypadku, gdy znajdujemy pewne zmiany w jelicie, na przykład polipy, to czasokres kontroli jest uzależniony od wielkości i liczby polipów, jak również od wyniku histopatologicznego, czyli struktury tych polipów. Może on wynosić rok, 3 lata, 5 lat, ale jeśli tych zmian nie ma, okres 10-letni powinien być wystarczający – mówi dr Mariusz Szczerbiński.

Czy takie zmiany, jeżeli chodzi o jelito grube, można też wykryć oznaczając w badaniach krwi stężenie markera typowego dla nowotworu jelita grubego, czy to już tylko na zaawansowanym etapie rozwoju tego nowotworu?

– Mamy markery nowotworowe, które są tylko pomocniczym wynikiem, który może nam sugerować i zwiększać lub zmniejszać prawdopodobieństwo obecności zmian – odpowiada dr Mariusz Szczerbiński. – Natomiast to nie jest pewnik czy dogmat. Są obserwowane zarówno sytuacje, kiedy markery nowotworowe są ujemne u pacjentów, którzy mają nowotwory, jak i nieco podwyższone u pacjentów, którzy tych nowotworów nie mają. Jeszcze raz powtarzam: taki wynik nie jest dogmatem. 

CZYTAJ: Udzielają porad mimo braku wykształcenia medycznego. Lekarze ostrzegają przed szarlatanami

Czy w jakiś sposób „pracujemy” na nowotwór jelita grubego? Czy stylem życia lub sposobem odżywiania możemy doprowadzić do szybszego rozwoju takiego nowotworu, jeżeli na przykład mamy predyspozycje genetyczne?

– Jeżeli mamy predyspozycje genetyczne, to już jest to czynnik przyspieszający. Dlatego NFZ określił w tym zakresie grupę badanych pacjentów na 40-49 lat, jeśli są obciążenia rodzinne nowotworami jelita grubego. Natomiast na pewno sprzyja powstawaniu nowotworów jedzenie małej ilości błonnika, dużej ilości węglowodanów, co powoduje zaparcia, dłuższy pasaż jelitowy, dłuższe przebywanie zawartości jelitowej w jelitach, a to zawsze predysponuje do powstawania różnych karcynogenów – zaznacza dr Mariusz Szczerbiński. 

W jaki sposób można zgłosić się do tego programu?

– Do badania możemy zgłosić się do ośrodków, które wykonują program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, między innymi do naszego ośrodka SPSK4 w Klinice Gastroenterologii pod numerem telefonu 81 724 46 73. Dzwonimy, podajemy swoje dane i umawiamy się na badanie. Pamiętajmy o warunku, że w przeciągu ostatnich 10 lat nie może być wykonywane badanie kolonoskopowe w ramach NFZ – mówi dr Mariusz Szczerbiński.

W województwie lubelskim akcję badań profilaktycznych prowadzi kilkanaście placówek medycznych. Pełna lista dostępna jest na stronie internetowej lubelskiego oddziału NFZ. 

MaK / opr. WM

Fot. pixabay.com

Wykaz placówek, które realizują Program badań przesiewowych raka jelita grubego