24 grudnia przypada Wigilia Bożego Narodzenia. W tradycji chrześcijańskiej to dzień kończący okres adwentu i zarazem poprzedzający uroczystość Narodzenia Pańskiego. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „vigilia”, czyli „czuwanie”, „straż”.
Gdy zabłyśnie pierwsza gwiazda…
Wigilia to też uroczysta wieczerza rozpoczynająca się 24 grudnia, gdy na niebie zabłyśnie pierwsza gwiazda. Jest to symboliczne nawiązanie do gwiazdy zwiastującej narodziny Jezusa, którą według Biblii ujrzeli Trzej Królowie. Idąc za nią, dotarli do Betlejem, gdzie przyszedł na świat Jezus Chrystus.
– Wieczerza powinna mieć przede wszystkim wymiar duchowy – mówi duszpasterz i rekolekcjonista, sercanin ks. Bartłomiej Król. – Najpierw tradycyjnie modlitwa przed posiłkiem, by podziękować Panu Bogu, że jesteśmy, że mamy co jeść, że On jest między nami. Później jest czytany fragment Ewangelii ze św. Łukasza z rozdziału drugiego. Sam początek czyli od pierwszego wiersza do piętnastego, a można i dłużej, do dwudziestego wiersza. Następnie tradycyjnie jest łamanie opłatkiem i składanie sobie życzeń.
Kulminacyjnym momentem wieczerzy wigilijnej jest łamanie się opłatkiem, na znak pojednania i przebaczenia. Towarzyszą mu życzenia składane sobie wzajemnie przez uczestników tej uroczystej kolacji.
CZYTAJ: „Podarować radość”. Wigilijne paczki trafiły do dzieci
Miejsce dla niezapowiedzianego gościa
Według polskiej tradycji przy stole pozostaje wolne miejsce dla niezapowiedzianego gościa, będące także symbolem pamięci o bliskich, którzy odeszli. Pod białym obrusem kładzie się siano, oznaczające ubóstwo, w jakim narodził się Chrystus.
12 potraw
Tradycyjna wieczerza wigilijna składa się z dwunastu postnych potraw z płodów ziemi. Zgodnie ze zwyczajem należy spróbować każdej z nich. Do najbardziej typowych należą: barszcz z uszkami, ryby przyrządzane na różne sposoby, kapusta z grzybami, pierogi z kapustą, kluski z makiem, makiełki, kompot z suszonych owoców czy z tradycji wschodniej – kulebiak, gołąbki i kutia. Na Śląsku potrawami wigilijnymi są moczka oraz makówki.
W Polsce tradycją podawanie postnych potraw na Wigilię, choć nie ma takiego nakazu. Post wigilijny to zwyczaj dość powszechnie przestrzegany, chociaż w wielu wyznaniach chrześcijańskich nie obowiązuje. W Kościele katolickim został zniesiony w 1983 roku. Episkopat Polski podtrzymał post wigilijny specjalnym dokumentem do 2003 roku, a obecnie zaleca go ze względu na wieloletnią rodzimą tradycję. Post jest wymagany natomiast, gdy Wigilia przypada w piątek.
O północy wierni udają się na Pasterkę, czyli pierwszą mszę Bożego Narodzenia. Upamiętnia ona oczekiwanie i nadzieję pasterzy zmierzających do Betlejem. W Polsce to nabożeństwo jest jedną z najważniejszych świątecznych tradycji.
W tym roku papież Leon XIV będzie przewodniczył Pasterce w Watykanie o godzinie 22.00 w bazylice św. Piotra.
CZYTAJ: Święty Mikołaj już leci. Jego sanie można śledzić na… radarze
W tym roku w Polsce 24 grudnia po raz pierwszy jest dniem wolnym od pracy, zgodnie z nowelizacją ustawy, która weszła w życie 1 lutego.
Wigilijne tradycje
Jednym ze zwyczajów Wigilii jest śpiewanie kolęd i pastorałek, a także ustawienie szopki, obrazującej miejsce narodzin Jezusa. W szopce czy żłóbku, położonym w pobliżu choinki, znajdują się postacie Świętej Rodziny, pasterzy i Trzech Króli. Elementami szopki mogą też być figurki zwierząt, które według przekazu biblijnego znalazły się w Betlejem – wół, osioł, owce.
Z kolei pod udekorowaną świątecznie choinkę trafiają prezenty, które w zależności od tradycji regionalnych, przynosi Święty Mikołaj, Gwiazdka albo Aniołek.
Obchody Wigilii Bożego Narodzenia w Polsce zostały wpisane 15 stycznia 2025 roku na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Trwają starania, aby ten polski zwyczaj trafił na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
RL / Informacyjna Agencja Radiowa / opr. ToMa
Fot. Piotr Michalski / archiwum RL
Pliki dźwiękowe
ks. Bartłomiej Król
