Jak się okazuje, nie tylko Egipt jest krajem piramid. Takie budowle można spotkać również w Polsce. Najstarsze z nich powstały tysiąc lat wcześniej niż słynna piramida Cheopsa i są starsze niż Stonehenge. A jedna ze znanych polskich piramid znajduje się na Lubelszczyźnie.
Na zdj. wieża ariańska w Krynicy, fot. archiwum
Najbardziej tajemnicze miejsce w Lubelskiem
W Krynicy, w gminie Krasnystaw mieści się tak zwana wieża ariańska, Mauzoleum Orzechowskich czy Grobisko. Ma ona kształt właśnie piramidy. Powstała na przełomie XVI-XVII wieku. Prawdopodobnie jest to grobowiec Pawła Orzechowskiego, właściciela zamku w Krupem, który jako arianin nie mógł być pochowany na cmentarzu katolickim. Zdecydował więc o zbudowaniu grobowca w odosobnieniu i w oryginalnej formie. Został w nim prawdopodobnie pochowany w marcu 1612.
To jedno z najbardziej tajemniczych miejsc w Lubelskiem. Piramida została zbudowana na zasadach matematycznych – złotego podziału i ciągu Fibonacciego, czyli według tzw. boskich proporcji. W jej architekturze można znaleźć także symbolikę apokaliptyczną.
Piramida stoi na wzgórzu, będącym najwyższym punktem w okolicy. To najwyższa budowla piramidalna w Polsce. W środku wieży znajduje się pomieszczenie, które ma około 6,8 m wysokości, a na górze jest jeszcze ponad 13 m. – Są przypuszczenia, że wierzchołek mógł być zwieńczony jakąś kolumienką. Ta domniemana kolumienka znajduje się w muzeum w Krasnymstawie – opowiadał Radiu Lublin Robert Kowalski, zamojski przewodnik.
Na zdj. wieża ariańska w Krynicy, fot. archiwum
O piramidzie krążyły liczne legendy. Okoliczni mieszkańcy twierdzili, że w budynku ukryty jest skarb. Jednak tajemnicza aura tego miejsca odstraszała poszukiwaczy i rabusiów grobów. Znana XIX-wieczna polska pisarka Klementyna Hoffmanowa z Tańskich, która w 1826 roku odwiedziła to miejsce, opisywała, że miejscowa ludność bardzo się go boi. Mieszkańcy mówili: „Po co tam chodzić, skoro złe śpi?”. Pisała, że chłopi, aby zabezpieczyć się przed złem, które miało mieszkać w piramidzie, zaorali drogi prowadzące do Mauzoleum.
W 2023 zakończyła się rewitalizacja budowli. Odtworzono w niej posadzki, otynkowano część ścian, pozostawiając fragmenty elewacji, na których widać oryginalne mury. Wstawiono też nową, stylizowaną bramę do „lubelskiej piramidy”.
Na zdj. wieża ariańska w Krynicy, fot. archiwum
Starsze niż egipskie
Ale najstarsze na terenie Polski są tzw. piramidy kujawskie. Można je znaleźć w trzech miejscowościach w pobliżu Izbicy Kujawskiej (powiat włocławski) – w Sarnowie, Gaju i Wietrzychowicach. Według naukowców pierwsze z nich powstały około 5,5 tysiąca lat temu. To grobowce megalityczne (czyli stworzone z użyciem wielkich kamieni), powstałe kilkaset lat wcześniej niż najsłynniejsze budowle megalityczne świata – brytyjskie Stonehenge.
Na zdj. piramida kujawska w Sarnowie, fot. Eder~plwiki / wikipedia.org
Kujawskie piramidy były zbudowane z wielkich głazów i ziemi. Największe mają ponad 100 metrów długości, a ich wysokość wynosi kilka metrów. Są więc dużo niższe od egipskich. Pełniły natomiast podobną rolę – grobowców. Archeolodzy znaleźli pod nimi szczątki od jednej do kilku osób. Być może spoczywają tutaj wodzowie ówczesnych plemion zamieszkujących Kujawy.
Na zdj. jedna z piramid kujawskich w Wietrzychowicach, fot. Einsamer Schütze / wikipedia.org
Jednak piramidy były kiedyś okazalsze. Kamienie tworzące grobowce w XIX wieku były wykorzystywane przez miejscową ludność w celach budowlanych. Inne w czasie I wojny światowej zostały użyte do budowy drogi. Przy czym dla ich wydobycia… niektóre piramidy „potraktowano” dynamitem.
Pod jedną z piramid znaleziono szczątki dwóch mężczyzn przed około 5 tys. lat, których głowy nosiły ślady zabiegów przeprowadzonych przez prehistorycznych chirurgów. Obaj mieli operacje trepanacji czaszki, w tym jeden z nich wielokrotnie. W obu przypadkach zakończyły się one powodzeniem.
Uczeń Kanta i polska niepodległość
Na zdj. piramida w Rapie, fot. Lesnydzban / wikipedia.org
Kolejna piramida znajduje się w Rapie, wsi w województwie warmińsko-mazurskim. Ma ona prawie 16 metrów wysokości. Powstała na przełomie XVIII i XIX wieku za sprawą właściciela tamtejszego majątku barona Friedricha von Fahrenheida, bogatego kolekcjonera dzieł sztuki, mecenasa artystów, studenta Immanuela Kanta. Podczas podróży do Paryża zainteresował się bardzo modną w tamtym czasie egiptologią. Postanowił więc zbudować własną piramidę, przeznaczoną na grobowiec rodzinny. Według zamysłu jego kształt miał sprzyjać… mumifikacji ciał.
Na zdj. piramida w Różnowie, fot. Sławomir Milejski / wikipedia.org
Kolejny grobowiec o kształcie piramidy powstał w 1780 r. w Różnowie, w województwie opolskim. Jego budowniczym był znany architekt Karl Langhaus, projektant Bramy Brandenburskiej w Berlinie. Ma 9 metrów wysokości, a jego kształt był także bezpośrednio wzorowany na egipskich piramidach. Różnowska piramida powstała jako grobowiec rodzinny na zamówienie pruskiego generała Augusta Freiherra von Ebena und Brunnen.
Na zdj. grobowiec w Różnowie w 1937 roku, fot. Max Glauer / wikipedia.org
Kolejna polska piramida powstała po 1845 r. Zaprojektował ją osobiście Franciszek Jerzy Łakiński, były rotmistrz armii Księstwa Warszawskiego, który w niej spoczął. Według tradycji przed samą śmiercią miał stwierdzić, że gdy sosny świeżo posadzone w pobliżu przerosną 11-metrową piramidę, Polska odzyska niepodległość. I tak też się stało w 1918 roku.
Na zdj. grobowiec Franciszka Łakińskiego, fot. Maciej Kaczkowski / wikipedia.org
Poza tym wzorowane na egipskich piramidach XX-wieczne grobowce powstały m.in. w Zagórzanach w Małopolsce i Międzybrodziu w pobliżu Sanoka.
RL / opr. ToMa
