W Białej Podlaskiej odsłonięto monument poświęcony samolotowi PWS-26. Inicjatywa ta była możliwa dzięki realizacji budżetu obywatelskiego.
W ten sposób bialczanie uczcili 100-lecie powstania Podlaskiej Wytwórni Samolotów. Zakład ten był jednym z najnowocześniejszych w Polsce, w okresie międzywojennym wyprodukował ponad 1400 samolotów.
CZYTAJ: Samolot produkowany w Białej Podlaskiej ma swój pomnik [ZDJĘCIA]
Na ówczesne czasy nowoczesne
– Najważniejszą konstrukcją fabryki był właśnie samolot PWS-26 – mówi mjr. pilot Jerzy Trudzik ze Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP Oddział Biała Podlaska. – To był samolot skonstruowany w Białej Podlaskiej i tu produkowany. Jak na ówczesne czasy był bardzo nowoczesny. To samolot szkolno-treningowy, używany do nauki bombardowania, strzelania powietrznego, lotów w zasłoniętej kabinie. Tych samolotów w Białej Podlaskiej wyprodukowano 340. Konstruktorem maszyny był inżynier August Bobek-Zdaniewski. Innych samolotów wyprodukowano w Białej Podlaskiej więcej, na przykład RWD-8. Ale była to produkcja na licencji, na zlecenie zewnętrzne.
– Naszym zadaniem było zbudowanie repliki samolotu PWS-26 – opowiada Ryszard Dołega, dyrektor Zespołu Szkół Zawodowych nr 2 im. F. Żwirki i S. Wigury w Białej Podlaskiej. – Jesteśmy szkołą techniczną, która jest przygotowana, aby wykonywać wszelkiego rodzaju zadania w zakresie obróbki metali. Mając też doświadczoną kadrę, zdecydowaliśmy się, żeby replika powstała w naszej szkole. Makieta samolotu musi przede wszystkim zapewnić trwałość. W związku z tym zdecydowaliśmy, żeby została wykonana całkowicie z aluminium. A bardziej odpowiedzialne elementy zostały zrobione ze stali kwasoodpornej. Dodatkowo makieta zabezpieczona jest przed korozją.
CZYTAJ: Podlaska Wytwórnia Samolotów powstała 100 lat temu
„Ludzie są zachwyceni”
– W ubiegłym roku złożyłem projekt do budżetu obywatelskiego z okazji 100. rocznicy powstania Podlaskiej Wytwórni Samolotów. Zagłosowało na niego ponad 2.5 tys. mieszkańców – mówi emerytowany ppłk pilot Franciszek Ostrowski. – Ten monument jest dla mieszkańców bardzo ważnym przedsięwzięciem, ponieważ przedstawia on naszych dziadków, którzy pracowali w Podlaskiej Wytwórni Samolotów. Ludzie z Białej Podlaskie i okolic są zachwyceni tym projektem.
– Jest bardzo ładny. To tradycja Białej Podlaskiej. Mój sąsiad był tokarzem i pracował w fabryce samolotów. To była chluba miasta. Tam byli bardzo dobrzy fachowcy, prawdziwa śmietanka – mówi jeden ze starszych mieszkańców.
– Niewiele osób wie, że w Białej Podlaskiej kiedyś była wytwórnia samolotów. Ten pomnik to symbol. Samolot jest piękny i bardzo dobrze wykonany. Przykuwa uwagę. Bardzo pięknie jest to zrobione – mówią inni bialczanie.
Inicjatywa „romantyków”
– Podlaska Wytwórnia Samolotów powstała jako prywatna inicjatywa, dzięki działaniom „romantyków”, ludzi związanych z Południowym Podlasiem: Czesława Witoszyńskiego, Stanisława de Rosenwertha, Antoniego Ponikowskiego – opowiada historyk dr Tomasz Demidowicz. – Oni trzej zainicjowali powstanie tej wytwórni samolotów w 1923 roku. A w 1925 roku pierwszy samolot wzniósł się w powietrze. To była wytwórnia wszechstronna. Produkowała samoloty i sportowe, i wojskowe, i pasażerskie, i transportowe. Była największą ówczesną polską wytwórnią pod względem liczby wyprodukowanych samolotów.
– Powstała replika samolotu PWS-26 w skali 1:3. Mieliśmy dokumentację w postaci planów modelarskich z roku 1975. Były one w skali 1:10, ale odzwierciedlają jedyny egzemplarz tej maszyny, który jest w Muzeum Lotnictwa w Krakowie – dodaje Ryszard Dołega.
Podlaska Wytwórnia Samolotów funkcjonowała w Białej Podlaskiej w latach 1923-1939. We wrześniu 1939 roku fabryka została zbombardowana przez Niemców.
MaT / opr. ToMa
Fot. nadesłane