• Lublin
  • Biała Podlaska
  • Chełm
  • Hrubieszów
  • Kraśnik
  • Lubartów
  • Łęczna
  • Puławy
  • Świdnik
  • Tomaszów Lubelski
  • Włodawa
  • Zamość
Radio Lublin
weather icon 19°C
PODCASTY
KALENDARIUM
SŁUCHAJ
  • AKTUALNOŚCI
    • LUBLIN
    • BIAŁA PODLASKA
    • CHEŁM
    • HRUBIESZÓW
    • KRAŚNIK
    • LUBARTÓW
    • ŁĘCZNA
    • PUŁAWY
    • ŚWIDNIK
    • TOMASZÓW LUBELSKI
    • WŁODAWA
    • ZAMOŚĆ
    • KRAJ I ŚWIAT
  • SPORT
    • KOSZYKÓWKA
    • PIŁKA NOŻNA
    • PIŁKA RĘCZNA
    • SIATKÓWKA
    • ŻUŻEL
  • MUZYKA
  • KULTURA
  • AGRORADIO
  • MULTIMEDIA
    • GALERIE
    • KONCERTY
    • PODCASTY
    • TV
  • O NAS
    • AUDYCJE
    • KALENDARIUM
    • RAMÓWKA
    • LUDZIE RADIA
    • HISTORIA RADIA
    • WNIOSEK O PATRONAT
    • STUDIO LUBLIN
    • STUDIO IM. BUDKI SUFLERA
    • NAGRODA IMIENIA BOGUMIŁY NOWICKIEJ
    • REKLAMA
    • REGULAMINY i RODO
    • POLITYKA PRYWATNOŚCI
    • BIP
    • ARCHIWUM
    • KONTAKT
wtorek, 8 lipca 2025
Brak wyników
Pokaż wszystkie wyniki
Radio Lublin
  • AKTUALNOŚCI
    • LUBLIN
    • BIAŁA PODLASKA
    • CHEŁM
    • HRUBIESZÓW
    • KRAŚNIK
    • LUBARTÓW
    • ŁĘCZNA
    • PUŁAWY
    • ŚWIDNIK
    • TOMASZÓW LUBELSKI
    • WŁODAWA
    • ZAMOŚĆ
    • KRAJ I ŚWIAT
  • SPORT
    • KOSZYKÓWKA
    • PIŁKA NOŻNA
    • PIŁKA RĘCZNA
    • SIATKÓWKA
    • ŻUŻEL
  • MUZYKA
  • KULTURA
  • AGRORADIO
  • MULTIMEDIA
    • GALERIE
    • KONCERTY
    • PODCASTY
    • TV
  • O NAS
    • AUDYCJE
    • KALENDARIUM
    • RAMÓWKA
    • LUDZIE RADIA
    • HISTORIA RADIA
    • WNIOSEK O PATRONAT
    • STUDIO LUBLIN
    • STUDIO IM. BUDKI SUFLERA
    • NAGRODA IMIENIA BOGUMIŁY NOWICKIEJ
    • REKLAMA
    • REGULAMINY i RODO
    • POLITYKA PRYWATNOŚCI
    • BIP
    • ARCHIWUM
    • KONTAKT
Radio Lublin

Radio Lublin > Wiadomości > Pawłówka: po latach upamiętniono żydowskie dzieci zamordowane podczas wojny [ZDJĘCIA]

Pawłówka: po latach upamiętniono żydowskie dzieci zamordowane podczas wojny [ZDJĘCIA]

30 marca 2023 / 19:20
A A
338731641 1271098017155623 9146618594163258230 n 2023 03 30 191017 2023 03 30 192836
Udostępnij na FacebookUdostępnij na TwitterKod QR

W Pawłówce (gmina Rachanie) młodzież ze szkoły podstawowej w Michalowie i I Liceum Ogólnokształcącego w Tomaszowie Lubelskim – wraz ze społecznością lokalną i Fundacją Zapomniane – upamiętnili troje żydowskich dzieci zamordowanych w czasie okupacji niemieckiej. W miejscu ich śmierci postawiono drewnianą macewę, na której uczniowie wypisali imiona pogrzebanych w Pawłówce dzieci.

Historia przekazana przez świadków

– Tę historię przekazali mi najstarsi mieszkańcy, właściwie to świadkowie tego wydarzenia – mówi mieszkanka Pawłówki, nauczycielka Katarzyna Ważna. – Sami w tym czasie byli dziećmi, mogli mieć wtedy 10-11 lat. Zamordowane dzieci to byli ich przyjaciele, z którymi bawili się na podwórku. To, co się wydarzyło, było dla nich ogromnym wstrząsem. Pamiętali to przez całe życie i pod jego koniec starali się w jakiś sposób to przekazać. Przekazali to mnie, nowej mieszkance Pawłówki, która bardzo się tym wszystkim przejęła i chciała w jakiś sposób upamiętnić.

CZYTAJ: Mer Awdijiwki: W mieście nie ocalał żaden dom

– Upamiętniamy dzisiaj, a właściwie oznaczamy miejsce zagrzebania trójki dzieci z Pawłówki – mówi Agnieszka Nieradko z Fundacji Zapomniane. – Na razie znamy ich imiona: nastoletnia dziewczyna Ryfka i dwójka małych dzieci – dziewczynka Balka i chłopczyk Jankiel. Byli ciotecznym rodzeństwem albo rodzeństwem. Są jeszcze takie znaki zapytania. Nie wiemy, co stało się z ich rodzicami, jak mieli na nazwisko. Ale i tak wiemy już bardzo dużo. Wiemy, gdzie mieszkali i że ich ciała zostały zagrzebane przez sąsiada tuż obok ich domu.

ZOBACZ ZDJĘCIA:

338748364_1786918828346528_4647809049881963273_n-2023-03-30-191020.jpg

„Pierwszy krok do trwałego upamiętnienia”

– Na macewie będzie gwiazda Dawida, dwie hebrajskie litery symbolizujące „Tu spoczywa” i inskrypcja „Tu spoczywają błogosławionej pamięci Żydzi zamordowani w czasach Zagłady” – mówi Aleksander Schwarz z Fundacji Zapomniane.

– Pierwszy raz w życiu próbowałem stolarstwa. Obrobiłem deskę. Cieszę się, że tu jestem, że mogę wziąć udział w upamiętnieniu i tworzeniu tej macewy – mówi Wojciech z I Liceum Ogólnokształcącego w Tomaszowie Lubelskim. – Macewa oznacza dla mnie wspomnienie osób, które zostały zapomniane, a były to małe dzieci.

– Drewniana macewa to znacznik i pierwszy krok do trwałego upamiętnienia miejsca – wskazuje Aleksandra Janus z Fundacji Zapomniane. – To znak, który zostawiamy w przestrzeni, kiedy odkrywamy jakiś nieupamiętniony, nieoznakowany pochówek Żydów, ofiar Zagłady. Nie chcemy, żeby to miejsce pozostało puste. Pragniemy, żeby nasza obecność tam po odkryciu tego miejsca zostawiła jakiś ślad w krajobrazie. Taką rolę spełnia drewniana macewa. Ona tam jest do momentu, kiedy zamienimy ją w trwały kamienny nagrobek. Jest też gestem oddania sprawiedliwości i przywrócenia godności ofiarom, które przez 80 lat nie miały nagrobka. Oczywiście ze względu na to, w jakich okolicznościach zginęły, nie miały też nigdy pogrzebu.

Miały zginąć cztery osoby

– Okoliczności do końca nie są znane – dodaje Agnieszka Nieradko. – Po prostu przyjechali Niemcy czy jeden Niemiec? Dlaczego akurat tu? Jak to się stało, że oni do końca mieszkali w swoim domu w 1942/43 roku? Nie wiemy. Wiemy na pewno, co się z nimi stało. Miały zginąć cztery osoby, bo w domu była wtedy jeszcze najstarsza dziewczyna, która – z tego, co wiemy od mieszkańców Pawłówki – jakoś opiekowała się resztą. Matka dzieci zginęła wcześniej w jakiejś egzekucji. Ta najstarsza dziewczyna jakoś się uratowała. Uciekła. Pomogli jej Polacy.

– Była przechowywana w tzw. lochu, czyli ziemnej piwnicy, przez dwa tygodnie przez młodego 31-letniego mężczyznę – opowiada Katarzyna Ważna. – To też świadczy o ludziach z Pawłówki, że były to dobre osoby, które starały się pomagać. Wiem, że potem tę dziewczynę ukrywano też w Justynówce. Otrzymała papiery osoby, która zmarła w trakcie wojny, dzięki czemu mogła przeżyć.

CZYTAJ: Policja wyjaśnia okoliczności utonięcia 25-latka w zalewie w Majdanie Sopockim

– Potem przedostała się do Tomaszowa, ale przez dwa tygodnie ten 31-latek ją ukrywał, w sekrecie nawet przed własną rodziną, żeby nikt się nie zdekonspirował i czegoś nie pisnął – mówi Agnieszka Nieradko. – Ta historia jest zapomniana. Te dzieci były gdzieś zagrzebane i nieupamiętnione. Bohaterstwo tego człowieka też zostało zapomniane, a moim zdaniem zasługuje chociażby na to, żeby ktoś o tym gdzieś napisał. Chyba tak naprawdę ta historia pierwszy raz wychodzi poza krąg rodzinny. 

– Przed chwilą napisałam imię jednej z dziewczynek. Będzie wypalone laserem na macewie – mówi Hanna Dworzycka z I LO w Tomaszowie Lubelskim. – Zostanie w pamięci, została nazwana po imieniu. To były dzieci, tak jak my. Bez względu na to, jakiego pochodzenia były, powinny zostać poszanowane. To tak naprawdę mógł być każdy z nas.

By przywrócić godność i pamięć o zamordowanych

– Kiedy docieramy do tych miejsc i wiemy, że te ofiary są tam pogrzebane, jest dla nas ważne, żeby przywrócić im godność chociaż poprzez namiastkę rytuału pogrzebu – zaznacza Aleksandra Janus. – Śmierć i pochówek są w judaizmie bardzo ważne, a te osoby zostały po prostu zagrzebane. To nawet nie są groby. Naszą intencją jest to, żeby po tych 80 latach dać im rytuał przejścia, który funkcjonuje we wszystkich kulturach świata; żeby przywrócić im godność i pamięć o nich poprzez m.in. modlitwę. Chodzi o to, żeby wykonać wspólnie ten rytuał i tym samym zmienić to miejsce symbolicznie z grzebaliska, w pochówek, w grób.

– Myślę, że jest to również potrzebne młodzieży, którą uczę i która chciała się o tym dowiedzieć. Przeżywają to, dostrzegają, jak ważne jest upamiętnianie, przekazywanie historii. Myślę, że to rzecz godna – stwierdza Katarzyna Ważna.

– To miejsce, które było zapomniane, udało nam się wspólnymi siłami zmienić w miejsce pamięci – dodaje Aleksandra Janus.

CZYTAJ: „Razem dla Rodaków ze Wschodu”. Zbiórka dla Polaków mieszkających w Ukrainie

Fundacja Zapomniane do tej pory oznakowała 100 miejsc (z 300 odkrytych) pochówków Żydów zamordowanych w czasie okupacji. Kilkanaście z nich zostało upamiętnionych trwałymi macewami i tablicami. Szacuje się, że takich zapomnianych miejsc na terenie Polski może być 1,5 tysiąca.

AP / opr. WM

Fot. AP

Tagi: ZamośćHistoriaholokaustupamiętnienie
REKLAMA

Czytaj także

346 270764 2025 07 07 213714
Wiadomości

Spalił stodołę, ale nie wie dlaczego. Podpalacz zatrzymany

7 lipca 2025
514259716 1178386470997021 1974715310087683686 n 2025 07 07 195602
Wiadomości

Tarnogród będzie mieć obwodnicę. Podpisano umowę z wykonawcą

7 lipca 2025
517085842 122198408156291259 8195178771513057751 n 2025 07 07 183103
Wiadomości

Jacnia: trwa akcja poszukiwawcza w rejonie zalewu

7 lipca 2025
zielinski 2025 07 07 152652
Wiadomości

Wniosek o referendum ws. nielegalnej migracji. Poseł PiS o zbiórce podpisów

7 lipca 2025
pm musztra 020723 045 2025 07 06 093949
Wiadomości

Pokaz kawaleryjski i moda. Ułańskie święto w Kraśniku

6 lipca 2025
pexels teddy 2168238 2025 07 06 090713
Wiadomości

Blokada przejść dla pieszych. Protest w Jarosławcu [AKTUALIZACJA]

6 lipca 2025
dsc00532 2025 07 06 070916
Wiadomości

Niedziela pod znakiem folkloru. Dwa festiwale na Zamojszczyźnie

6 lipca 2025
tractor 2413751 1280 2025 07 05 103229
Wiadomości

Nowoczesny sprzęt rolniczy na wystawie w Sitnie

5 lipca 2025
Następna wiadomość
303 203823 2023 03 30 193626

Tragiczny koniec poszukiwań. Odnaleziono ciało 29-latka

ciekawostki

Tatry: jeleń wydzierał dziecku plecak z jedzeniem

Zakazane pamiątki wakacyjne. Czego nie można przewozić przez granicę?

„Polska nową Chorwacją”. Czesi polecają Lublin

Badanie: połowa Polaków planuje wydać na wakacje najwyżej 3 tys. zł na osobę

„Prezentuje się pięknie”. Zabytkowy parowóz przeszedł renowację [ZDJĘCIA]

Szczątki mamuta odkryte na budowie drogi ekspresowej

o tym się mówiło

Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej stawia na nowoczesne technologie

Znamy nowy termin startu misji Ax-4 z Uznańskim-Wiśniewskim

Mistrz komiksu powraca z malarstwem. Wystawa Tadeusza Baranowskiego w Lublinie

„Hydros” i „Hydra” w Shell Eco-marathon

14.06.2025 Etnosfera

18.06.2025 Eureka

REKLAMA

Radio Lublin S.A. w likwidacji
ul. Obrońców Pokoju 2
20-030 Lublin
tel. 81 53 64 200
fax 81 532 87 28
e-mail: poczta@radiolublin.pl

Partnerzy
Reklama
Kontakt
BIP
Praca Lublin
Praca IT Poznań

NASZE
CZĘSTOTLIWOŚCI:

102.2 MHz -Lublin
103.1 MHz -Ryki

103.2 MHz -Zamość
100.9 MHz -Chełm

93.1 MHz -Biała Podlaska

© 2025 Wszelkie prawa zastrzeżone. Radio Lublin S.A. w likwidacji

Brak wyników
Pokaż wszystkie wyniki
  • AKTUALNOŚCI
    • LUBLIN
    • BIAŁA PODLASKA
    • CHEŁM
    • HRUBIESZÓW
    • KRAŚNIK
    • LUBARTÓW
    • ŁĘCZNA
    • PUŁAWY
    • ŚWIDNIK
    • TOMASZÓW LUBELSKI
    • WŁODAWA
    • ZAMOŚĆ
    • KRAJ I ŚWIAT
  • SPORT
    • KOSZYKÓWKA
    • PIŁKA NOŻNA
    • PIŁKA RĘCZNA
    • SIATKÓWKA
    • ŻUŻEL
  • MUZYKA
  • KULTURA
  • AGRORADIO
  • MULTIMEDIA
    • GALERIE
    • KONCERTY
    • PODCASTY
    • TV
  • O NAS
    • AUDYCJE
    • KALENDARIUM
    • RAMÓWKA
    • LUDZIE RADIA
    • HISTORIA RADIA
    • WNIOSEK O PATRONAT
    • STUDIO LUBLIN
    • STUDIO IM. BUDKI SUFLERA
    • NAGRODA IMIENIA BOGUMIŁY NOWICKIEJ
    • REKLAMA
    • REGULAMINY i RODO
    • POLITYKA PRYWATNOŚCI
    • BIP
    • ARCHIWUM
    • KONTAKT

© 2025 Wszelkie prawa zastrzeżone. Radio Lublin S.A. w likwidacji

Ta witryna wykorzystuje cookie. Kontynuując przeglądanie wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony Polityki prywatności.
Przejdź do treści
Otwórz pasek narzędzi Narzędzia ułatwień

Narzędzia ułatwień

  • Powiększ tekstPowiększ tekst
  • Zmniejsz tekstZmniejsz tekst
  • KontrastKontrast
  • NegatywNegatyw
  • Podkreśl linkiPodkreśl linki
  • Czcionka alternatywnaCzcionka alternatywna
  • Resetuj Resetuj