Malarstwu jednego z najbardziej rozpoznawalnych twórców sztuki naiwnej poświęcona jest książka „Worek z farbami. Skarb Stanisława Koguciuka”. 200 egzemplarzy przekazano do bibliotek, szkół, uczelni i instytucji kultury w województwa lubelskim. Książka jest też dostępna w formie elektronicznej.
Autentyczność i codzienność w malarstwie Stanisława Koguciuka
Publikację poświęconą Koguciukowi przygotowała archidiecezja lubelska we współpracy ze stowarzyszeniem Anthill oraz Kazimierskim Stowarzyszeniem Dobroczynnym pw. Św. Anny w ramach serii publikacji poświęconych kulturze ludowej z regionów Lubelszczyzny oraz szerzej – kultury chrześcijańskiej.
– Malarstwo Stanisława Koguciuka jest bardzo autentyczne, prawdziwe i piękne. Można tam odnaleźć wielość znaczeń. On „zapisywał” swoje obserwacje życia codziennego na wsi, prace prowadzone w kolejnych porach roku czy obrzędy związane ze świętami i uroczystościami religijnymi – powiedziała Polskiej Agencji Prasowej kulturoznawczymi Barbara Wybacz ze stowarzyszenia Anthill.
POSŁUCHAJ: Etnosfera – „Nikifor pławanicki”
Stanisław Koguciuk (1933–2021) to jeden z najbardziej rozpoznawalnych malarzy nieprofesjonalnych w Polsce. Urodzony na Wołyniu, większość życia spędził w niewielkiej wsi Pławanice w powiecie chełmskim na Lubelszczyźnie, gdzie przez kilkadziesiąt lat pracował jako zdun. Przygodę z malarstwem rozpoczął w wieku około 40 lat (na początku lat 70. XX w.), swoje pierwsze pejzaże tworzył na rękawach koszuli, kolejne obrazy malował na płycie pilśniowej.
W książce „Worek z farbami. Skarb Stanisława Koguciuka” zamieszczono około dwudziestu wybranych reprodukcji prac artysty oraz teksty naukowczyń z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – dr Katarzyny Kraczoń, prof. Marty Wójcickiej, prof. UMCS Marioli Tymochowicz – które omawiają twórczość Koguciuka m.in. w kontekście etnograficznym oraz tradycji ludowej regionu.
„Pławanicki Nikifor”. Twórczość i fenomen artysty
Koguciuka nazywano często „pławanickim Nikiforem”. „Urzekał pokorą, skromnością i niepowtarzalnym humorem. (…) Był niezwykle pracowity, malował nieustannie i dużo, ale i tak wciąż za mało. W czasie swojej pięćdziesięcioletniej działalności artystycznej namalował ponad dwadzieścia tysięcy obrazów. W ten sposób powstało wiele kolekcji, głównie prywatnych, które niekiedy liczą nawet po kilkaset prac” – napisała kulturoznawczymi dr Katarzyna Kraczoń.
Koguciuk malował obrazy o różnej tematyce – pejzażowej, religijnej, patriotycznej i humorystycznej, ale najwięcej jego obrazów dotyczy wsi. Nie miał profesjonalnego wykształcenia, malował tak, jak potrafił, z potrzeby serca – nie stosował perspektywy, operował symetrią, intensywną barwą, wyraźnym konturem. „Choć malarz urzekał prostotą, to jednak była to prostota pozorna, kryjąca głębię treści i wewnętrzne bogactwo samego artysty” – podkreśliła Kraczoń.
Charakterystyczne dla Koguciuka są prace nazywane „humorami”, gdzie na obrazie dopisywał różne teksty, będące komentarzem do namalowanych postaci czy scenek. „Na styku tych dwóch (obrazu i słowa – PAP) rodzi się celny dowcip malarza – bystrego obserwatora rzeczywistości” – podkreśla językoznawczyni prof. Marta Wójcicka.
Koguciuk za swoją twórczość był wielokrotnie nagradzany, m.in. w 2012 roku otrzymał Nagrodę im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”, a w 1988 roku – bezterminową legitymację artysty plastyka w dyscyplinie malarstwa. Jego prace były prezentowane na kilkudziesięciu wystawach w różnych miejscach w Polsce.
Publikację książki poprzedził projekt realizowany pod tym samym tytułem przez stowarzyszenie Anthill, w ramach którego prezentowano obrazy artysty i organizowano spotkania poświęcone jego twórczości m.in. w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie, a także w Chełmie, Świdniku, Łęcznej oraz Kamieniu. Powstał też film animowany pt. „Cztery Pory Roku”, inspirowany pracami Stanisława Koguciuka.
Książka jako forma ochrony kultury regionalnej
Jak tłumaczy Wybacz, celem projektu jest promocja dziedzictwa i kultury regionalnej. – Chcemy „odbudowywać” świadomość korzeni naszej kultury i wartości, rytuałów czy zwyczajów z naszego życia. Stąd także, po śmierci Stanisława Koguciuka, naszym założeniem było, aby tę twórczość i tę postać zachować w pamięci, także tej lokalnej społeczności – dodała.
200 egzemplarzy książki „Worek z farbami. Skarb Stanisława Koguciuka” przekazano do bibliotek, szkół, uczelni i instytucji kultury na terenie województwa lubelskiego. Na stronie internetowej archidiecezji lubelskiej dostępna jest wersja elektroniczna książki.
Publikacja poświęcona Koguciukowi jest piątą w serii wydawniczej prowadzonej przez archidiecezję lubelską i stowarzyszenie Anthill poświęconej lokalnemu dziedzictwu kulturowemu. Wcześniej ukazały się tomy „Wesele krzczonowskie”, „Oblicza śmierci”, „Duch ula” oraz „Na lokalną modlę”.
Polska Agencja Prasowa / RL / opr LisA
Fot. archidiecezjalubelska.pl