90 lat temu, 4 lipca 1934 roku, zmarła Maria Skłodowska-Curie, polska uczona, współtwórczyni nauki o promieniotwórczości, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla. Po raz pierwszy otrzymała tę nagrodę w dziedzinie fizyki w 1903 roku za badania nad promieniotwórczością, po raz drugi – w 1911 roku w dziedzinie chemii, za odkrycie polonu i radu oraz badania nad tymi pierwiastkami.
Odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie dały początek nowej gałęzi chemii – radiochemii. Były też punktem wyjścia dla radiologii. Z jej inicjatywy prowadzono również pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości.
Życie poświęciła nauce
Podczas obchodów setnej rocznicy przyznania Marii Skłodowskiej-Curie nagrody Nobla w dziedzinie chemii, wnuk noblistki Pierre Joliot powiedział, że jego babcia pozostała w pamięci członków rodziny jako osoba, która poświęciła się nauce. – Była całkowicie poświęcona nauce. Myślę, że stworzyła tradycję rodzinną. Moi rodzice robili to samo. Mam nadzieję, że my kontynuujemy tradycję zajmowania się nauką z przyjemnością. Nauka była dla Marii przyjemnością, przygodą i prawdziwą namiętnością.
CZYTAJ: Przed 90 laty zmarła Maria Skłodowska-Curie. Chorowała na złośliwą anemię
Skłodowska-Curie zajmowała się również działalnością społeczną. W czasie I wojny światowej zorganizowała Francuską Wojskową Służbę Radiologiczną, której celem było pomaganie rannym żołnierzom.
W serwisie Polskiego Radia znajdujemy wspomnienia córki noblistki, Ewy Curie. – Ona rozmawiała po francusku, ale czasem, jeżeli jakaś kuzynka przyjechałaby z Polski, to naturalnie mówiliśmy po polsku. I także, jeżeli moja matka chciała mi coś powiedzieć w autobusie, żeby nikt nie rozumiał, zawsze mówiła po polsku. O Polsce opowiadała. Była bardzo blisko swojej rodziny i tęskniła, ale jej życie było już we Francji.
„Kapłanka w świątyni wiedzy”
Wspomina ją także profesor Alicja Dorabialska, fizykochemiczka, uczennica Marii Skłodowskiej-Curie, która w 1967 roku mówiła tak: – W laboratorium Curie znalazłam ośrodek pracy tętniący życiem naukowym. Początkujący młodzi uczeni wszelkich narodowości z rozmachem twórczym rzucali się na interesujące ich zagadnienia. Pani Curie rozumiała młodzież i umiała nią kierować. Nie była nigdy surowa, wydawała nam się kapłanką w świątyni wiedzy.
Benjamin Couprie, Public domain, via Wikimedia Commons
Mieszkając we Francji, Maria Skłodowska-Curie nie zerwała kontaktów z krajem. Często przyjeżdżała do ojczyzny, wygłaszała odczyty, publikowała w polskich czasopismach naukowych. Przez jej paryską pracownię przewinęło się wielu Polaków, którzy później w kraju rozwijali badania jądrowe. Od 1913 roku kierowała za pośrednictwem swych asystentów Pracownią Radiologiczną przy Towarzystwie Naukowym Warszawskim.
– Z Polską nigdy nie chciała tracić kontaktu – wspomina nadal profesor Dorabialska. – Wiadomość o swych pierwszych historycznych odkryciach naukowych w końcu XIX wieku ogłosiła nie tylko we Francji, ale też zaraz i w Polsce. Gdy tylko zaczęła gromadzić uczniów, zjawili się wśród nich Polacy. A gdy w 1932 roku ukończona została budowa Instytutu Radowego w Warszawie, został on nie tylko formalnie nazwany jej imieniem, ale pani Curie jako dyrektor honorowy do dnia śmierci decydowała o losie instytutu i kierunku jego rozwoju.
Związki Marii z Lubelszczyzną
Dziadek słynnej noblistki był dyrektorem lubelskiego gimnazjum. Zawdzięczamy mu dawny gmach Wydziału Pedagogiki UMCS na ul. Narutowicza w Lublinie.
Sama Maria, jako uczennica, przyjeżdżała do Zawieprzyc na wakacje, o czym mówi historyk, profesor UMCS Andrzej Przegaliński. – Dzierżawcą majątku, wraz z ruinami barokowego pałacu wzniesionego przez Atanazego Miączyńskiego jeszcze w drugiej połowie XVII wieku był stryjeczny brat Józefa Skłodowskiego – Ksawery Leopold. W roku 1883 letnie wakacje spędziła w Zawieprzycach młoda 16-letnia Maria Skłodowska.
CZYTAJ: Dziś rocznica urodzin słynnej noblistki. Odsłonięcie muralu w Trawnikach
W 2009 roku brytyjski magazyn „New Scientist” uznał polską uczoną za „kobietę, która wywarła największy wpływ na naukę”. Z kolei w 2018 roku czytelnicy „BBC History Magazine” uznali Marię Skłodowską-Curie za najbardziej wpływową kobietę w historii.
Maria Skłodowska-Curie jest pierwszą osobą nieurodzoną we Francji, która spoczęła w Panteonie.
Maria Skłodowska-Curie zmarła 4 lipca 1934 roku w Paryżu w wieku 67 lat. Cierpiała na złośliwą anemię o piorunującym przebiegu, będącą skutkiem intensywnego kontaktu z pierwiastkami promieniotwórczymi.
Unikatowych nagrań o Polce wszech czasów można posłuchać na stronie Polskiego Radia.
EwKa / IAR / Polskie Radio / opr. LisA
Fot. See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons