Mieszkańcy Białej Podlaskiej uczcili zamordowanych w czasie II wojny światowej Żydów. Na budynku urzędu stanu cywilnego, gdzie dawniej znajdował się żydowski szpital odsłonięto tablicę poświęconą 12 tys. ofiarom Holocaustu.
Biała Podlaska i powiat bialski były wyróżniającym się w kraju regionem pod względem zamieszkujących tu Żydów. Przed I wojną światową społeczność żydowska stanowiła ok. 70 procent ludności, a przed II wojną światową ponad 30 procent.
CZYTAJ: “Pamiętamy”. W Lublinie oddano hołd ofiarom Holokaustu [ZDJĘCIA]
– W Białej Podlaskiej w 1941 roku utworzono getto – niemal wszyscy Żydzi stamtąd zostali zgładzeni – mówi bialski regionalista Cezary Nowogrodzki: – W czasie okupacji niemieckiej Niemcy prowadzili politykę deportacji Żydów z innych regionów kraju właśnie do województwa lubelskiego, do naszego powiatu. W momencie, gdy zostały tworzone getta – czyli w roku 1941, ta liczba ludności znacząco wzrosła i ludność żydowska została skoncentrowana na dodatek na dużo mniejszej powierzchni, w strasznych warunkach. W momencie kiedy rozpoczęto akcję Reinhardt, likwidację społeczności żydowskiej w dystrykcie lubelskim, w bialskim getcie mogło być ok. 8-12 tysięcy, bo ta liczba trochę się zmieniała, ludności żydowskiej.
Świadkiem egzekucji Żydów był Tadeusz Matusiewicz z Białej Podlaskiej, liczący obecnie 95 lat: – Tu, gdzie teraz jest posterunek policji, był pusty plac i tam był wykopany długi na 20 metrów rów. Stałem na Moniuszki, patrzyłem, jak one w czwórkę szły, same Żydówki, młode, stare, nieśli małe dzieci na rękach. Wszyscy przyszli na ten rynek i Niemiec kazał im dookoła tej jamy klękać. Już tam stał karabin maszynowy z drugiej strony. I ten Niemiec powiedział coś po niemiecku, podniósł rękę do góry, opuścił, i karabin maszynowy wszystkich ich po kolei… wpadali do tej jamy.
CZYTAJ: Dyrektor lubelskiego IPN: najwięcej miejsc kaźni Niemcy stworzyli na terenach okupowanej Polski
Wśród mieszkańców powiatu bialskiego nie brakuje świadków rodzin, które uratowały Żydów. Swoimi wspomnieniami zechciała podzielić się Jadwiga Drygulska, której dziadek – Mikołaj Iwaniuk z Romanowa – ukrywał Żydów – dwie kobiety i czterech mężczyzn: – Gospodarstwo dziadka było dość duże. Byli z nami przez dwa lata. Ja tych ludzi wszystkich znałam. Kryjówki były w drewutni, za oborą – ogromna obora była i za nią była tzw. drewutnia. W tej drewutni pod ziemią był taki schron i tam oni przebywali. Te dwie kobiety często były w domu, były pomocą rodziny, bo trzeba było ugotować, uprać. One były jakby częścią rodziny. Ci ludzie byli jak najbliżsi. Wszyscy przetrwali wojnę. Było kilka rewizji, było strachu okropnie dużo, ale dzięki Bogu, wszystko się udało. A ja, jako dziecko, miałam zakazane, żeby broń Boże nikomu nie powiedzieć, że ktoś u nas przebywa. Ale znowu moim zadaniem jako dziecka było uprzedzenie, jak zobaczyłam na drodze, że zbliża się do wsi jakaś czy to policja, czy to wojsko, czy w ogóle Niemcy, czy ktoś nieznajomy. Biegałam do domu w tym czasie, jak były te dwie panie, które pomagały prać, gotować. One chowały się w komórce, zaraz obok kuchni, w kryjówce – to była taka nieduża piwniczka na warzywa. Tam one się chowały. Jakoś, dzięki Bogu, to się wszystko udało. Wszyscy przeżyliśmy. Dziadek w podzięce wybudował kapliczkę. Ona jest do tej pory. To podzięka za to, że przeżyliśmy tę wojnę.
– Odsłonięta tablica ma przypominać kto był sprawcą zagłady oraz fakt, że społeczność żydowska na Lubelszczyźnie stanowiła przed wojną znaczny procent ludności – mówi marszałek województwa lubelskiego Jarosław Stawiarski, który przekazał tablicę miastu. – Pamiętajmy, że milion polskich Żydów mieszkało w województwie lubelskim. 90 procent z tego miliona zostało zgładzonych w obozach śmierci. Ta tablica przypomina, że byli Polacy narodowości żydowskiej przed II wojną światową. Drugi fakt, który chciałbym, żeby poprzez tablicę, w świadomości Polaków, mieszkańców Lubelszczyzny się przebił to jest, że to zrobili Niemcy – nie enigmatyczni hitlerowcy, ale Niemcy.
Okazją do odsłonięcia tablicy był obchodzony 27 stycznia Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
CZYTAJ: Papież w Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu: logika nienawiści i przemocy zaprzecza człowieczeństwu
MaT/ opr. DySzcz
Fot. bialapodlaska.pl