Zima to trudny czas dla zwierząt, także dla ptaków. Naukowcy zwracają jednak uwagę, że ptaki w mieście funkcjonują nieco inaczej niż te zamieszkujące tereny pozamiejskie. Niektóre z nich decydują się nawet zrezygnować z zimowej migracji na rzecz pozostania w aglomeracjach.
Niektóre ptaki preferują miasta
– Środowisko miejskie jest terenem ekstremalnie przekształconym przez człowieka. W mieście mamy wysokie budynki, niewielkie tereny zielone kontrolowane przez człowieka, zupełnie inny skład gatunkowy roślin. Zwłaszcza mikroklimat, temperatura i wilgotność różnią się w miastach i na sąsiednich terenach podmiejskich – podkreślił dr Maciej Kamiński z Katedry Badania Różnorodności Biologicznej, Dydaktyki i Bioedukacji Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego.
CZYTAJ: Renifery śpią podczas przeżuwania pokarmu
Mogłoby się wydawać, że miasto będzie obszarem niegościnnym dla dzikich zwierząt. Tymczasem niektóre gatunki ptaków doskonale odnajdują się w mieście. – A nawet są takie gatunki, które wręcz preferują środowisko miejskie. Te ptaki tworzą liczne miejskie populacje, które są liczniejsze lub osiągają większe zagęszczenie niż populacje w środowiskach naturalnych. Może to świadczyć o tym, że niektóre gatunki ptaków mogą dobrze dostosować się do tak nienaturalnych, miejskich warunków – wyjaśnia dr Kamiński.
Kosy i sikorki
Wśród tych gatunków wymienić można kosa, który z upodobaniem gniazduje na terenach parkowych i innych miejskich terenach zielonych. – Te ptaki osiągają w mieście znacznie większe zagęszczenie populacji niż na terenach leśnych, które były ich pierwotnymi terenami. Co ciekawe, jest to gatunek zasiedlający miasta od niedawna, pierwsze lęgi kosa w Łodzi odnotowano w latach 50. XX wieku – wyjaśnił ornitolog.
Kolejne ptaki, które łatwo spotkać w mieście to sikory, bogatka i modraszka, których populacje są liczne zarówno na terenach zabudowanych, jak i pozamiejskich. Od niedawna liczne w miastach są również pleszki, sympatyczne szaro-rude ptaki wróblowe.
Trzeba też wspomnieć o gołębiach. – Tutaj sytuacja jest nieco inna. To gatunek, któremu poprzez udomowienie ułatwiliśmy kolonizację miast. Niemniej jednak miejskie gołębie to zwierzęta dzikie – dodał dr Kamiński.
Miejskie gawrony narażone na wyginięcie
Nie sposób przeoczyć w miastach dużych i licznych ptaków krukowatych. Od nieco ponad stu lat w miastach gniazdują sroki, których charakterystyczne kuliste gniazda łatwo zauważyć na rosnących w mieście drzewach. Z kolei kawki wybierają obszary miejskie, ponieważ chętnie gniazdują w otworach wysokich budynków.
– Do miejskich ptaków można też z powodzeniem zaliczyć gawrony, które łatwo zauważyć, ponieważ zbijają się w liczne stada i przylatują do miast w okresie zimowym. Jednocześnie jest to gatunek wpisany na czerwoną listę ptaków Polski w kategorii gatunków narażonych na wyginięcie. Gawrony jako ptaki lęgowe gwałtownie zmniejszają swoją liczebność, ponieważ ich gniazda są usuwane przez ludzi. Kto wie, czy za kilkadziesiąt lat widok gawrona w mieście nie będzie rzadkością – tłumaczył.
Ptak wodny kolonizuje polskie miasta
Kolejnym gatunkiem, bardzo uważnie obserwowanym przez badaczy jest łyska, jest to gatunek ptaka wodnego, który właśnie teraz kolonizuje polskie miasta. – Jest to ptak wodny, związany z roślinnością szuwarową, a tej w miastach jest niewiele. Tymczasem ptaki tego gatunku z sukcesem osiedlają się w miastach i przystosowują się do nowych warunków. To niezwykle interesujące zjawisko, bo dzieje się dosłownie na naszych oczach – zaznaczył biolog.
Ptakom zimą w mieście żyje się lepiej
Wszystko wskazuje na to, że w okresie zimowym niektórym ptakom żyje się w mieście lepiej, niż na terenach pierwotnie przez nie wybieranych. Jak wskazał ornitolog, wpływ na to zjawisko ma wiele czynników.
– Przede wszystkim będzie to łatwość zdobywania pokarmu, co szczególnie zimą ma ogromne znaczenie. Po pierwsze ptaki „miejskie” mogą liczyć na obfitość pożywienia pozostawianego przez ludzi, a czasami nawet na celowe dokarmianie. Po drugie w mieście rosną rośliny, których owoce są zimą dla ptaków bardzo atrakcyjne, jak choćby jarzębina, winobluszcz czy czeremchy. Ptaki chętnie wybierają ten pokarm ze względu na dużą zawartość cukru – wyjaśnił.
Kolejnym aspektem, który może mieć znaczenie dla ptaków jest temperatura – w mieście jest po prostu cieplej. – Ma to niebagatelny wpływ na ptaki, które z jednej strony potrzebują dzięki temu nieco mnie energii, żeby się ogrzać, a po drugie łatwiej im dostać się do pożywienia, ponieważ pokrywa śnieżna w mieście utrzymuje się znacznie krócej niż poza nim – dodał badacz.
Co ciekawe, wpływ na osiadły tryb życia „miejskich” ptaków ma też światło. – Zimą dzień jest krótszy, więc czasu na poszukiwanie pokarmu jest mniej. Tymczasem tak zwane „zanieczyszczenie światłem”, skądinąd zjawisko o wielu negatywnych konsekwencjach, przyczynia się do zmian aktywności dobowej i wydłuża czas żerowania ptaków przebywających w mieście – podkreślił.
Naukowcy obserwują, że niektóre gatunki ptaków, które do niedawna migrowały na zimę, teraz pozostają w miastach. – Chodzi głownie o populacje miejskie tych ptaków, na przykład sikor. Sikory zasiedlające dzikie tereny odlatują do Europy południowo-zachodniej. Tymczasem ich miejscy krewni zostają na zimę w Polsce. Wpływ na to zjawisko ma na pewno ocieplenie klimatu, które sprawia, że zimy są coraz łagodniejsze, ale również dostosowanie się ptaków do warunków panujących w mieście – tłumaczył dr Kamiński.
Proces kolonizacji terenów miejskich i przystosowywania się gatunków do życia w mieście w ekologii nazywany jest synurbizacją. – Obserwujemy i badamy zmiany w zachowaniu czy trybie życia ptaków. Czasem także zmiany morfologiczne, czyli zmiany wyglądu czy rozmiaru. Temu zjawisku towarzyszą także zmiany genetyczne. To bardzo ciekawe i warte badania procesy – przyznał ornitolog.
Warto więc przyjrzeć się ptakom w mieście. – To najliczniejsza gromada kręgowców lądowych na świecie i jednocześnie najliczniejsza gromada kręgowców w polskiej faunie. Ptaki towarzyszą nam przez cały czas, nie sposób wyjść z domu i nie napotkać kliku z nich, warto więc je obserwować. Zimą jest to łatwe, ponieważ możemy je zaprosić do siebie, wystawiając karmnik.
RL / PAP / opr. ToMa
Fot. pixabay.com