Praktykowanie jogi, a także picie do trzech filiżanek kawy dziennie to niektóre czynniki pozytywnie wpływające na epigenetyczne odmłodzenie – wykazali badacze pracujący nad epigenetyką starzenia w ramach projektu EPIGENOM.
Były to pierwsze badania zegarów epigenetycznych (biologicznych) w Polsce na taką skalę.
Jak działają zegary biologiczne Polaków?
– W projekcie EPIGENOM, prowadzonym od 2019 r. koncentrujemy się wokół epigenetyki starzenia, tj. badamy związek między zmianami epigenetycznymi, czyli modyfikacjami chemicznymi DNA a stylem życia i tempem starzenia. Jednym z celów projektu była szeroka analiza zegarów epigenetycznych, czyli – mówiąc w uproszczeniu – zegarów biologicznych w populacji polskiej – powiedziała PAP dr hab. Ewelina Pośpiech z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.
Wyjaśniła, że badanie zegarów epigenetycznych przeprowadzono na ok. tysiąca próbek, pierwszym na taką skalę w Polsce.
– W ostatnich latach sugeruje się, że strategia polegająca na odmłodzeniu populacji jest lepszą inwestycją niż wydatki na leczenie chorób. Nie jest tajemnicą, że od wielu lat interesujemy się mechanizmami leżącymi u podstaw starzenia się, ale by obiektywnie analizować ten proces, musimy mieć dobre biomarkery starzenia, takie, które kompleksowo powiedzą nam, w jaki sposób się starzejemy – powiedziała badaczka.
Wiek to tylko liczba. Tempo starzenia może być różne
Wskazała, że wiek chronologiczny jest zaledwie przybliżoną miarą procesów starzenia – tempo starzenia się osób w tym samym wieku metrykalnym może znacznie się różnić, mogą one mieć zupełnie inną podatność na rozwój powiązanych z wiekiem chorób.
– W ostatnich 10 latach wykazano, że nasze starzenie bardzo silnie wiąże się z metylacją DNA. To rodzaj zmienności epigenetycznej – innej niż zmiana sekwencji nukleotydów w genomie, o której mówimy najczęściej. Tutaj chodzi o zmienność polegającą na chemicznych modyfikacjach nukleotydów, zwłaszcza cytozyny – mówiła dr hab. Pośpiech.
Wytłumaczyła, że metylacja zależy od naszego stylu życia i od nawyków. Bardzo ważną kwestią – zaznaczyła – jest to, że metylacja może być odwracalna. – Oznacza to, że właściwie nigdy nie jest za późno, aby zmienić nasz styl życia i realnie wpływać na procesy starzenia – dodała.
Mężczyźni starzeją się szybciej niż kobiety
Omawiając wyniki badania, wskazała, że naukowcy potwierdzili dostępne w literaturze informacje, m.in. to, że mężczyźni starzeją się szybciej niż kobiety.
Wykazaliśmy, że biologicznie mężczyźni są starsi od kobiet o średnio ok. dwóch lat. Potwierdziliśmy również, że najważniejszym obecnie znanym czynnikiem starzenia się epigenetycznego jest palenie papierosów – czynnik bardzo negatywnie wpływający na nasze zdrowie. Zauważyliśmy, że palący są biologicznie o ok. cztery lata starsi niż niepalący” – mówiła dr hab. Pośpiech.
Podkreśliła również, że to pierwsze takie badania na świecie, w których wykazano, że joga, techniki relaksacyjne i medytacja bardzo pozytywnie wpływają na epigenetyczne odmłodzenie. Dodała, że podobny efekt ma również częsta aktywność fizyczna.
3 filiżanki kawy dziennie są korzystne dla zdrowia
– Innym działającym w ten sposób czynnikiem – a ta informacja wywołuje niezwykle duży entuzjazm – jest picie kawy. Oczywiście należy być ostrożnym przy interpretacji tych wyników, bo to kwestia indywidualna, zależna od stanu zdrowia i ilości spożywanej kawy. Najkorzystniejszy wpływ na odmłodzenie wykazaliśmy u osób pijących od jednej do trzech filiżanek kawy dziennie – mówiła badaczka.
Naukowcy wykazali również, że na szybsze starzenie się wpływa spożywanie dużej ilości mięsa, ale także, że niezwykle ważna dla zmniejszonego ryzyka śmiertelności jest długość snu.
– Należy mieć świadomość, że do pewnego stopnia to, jak się starzejemy epigenetycznie, zależy od genów. Tempo starzenia jest zatem wypadkową naszego stylu życia i, jak się mówi potocznie, +dobrych+ lub +złych+ genów. W naszym projekcie zidentyfikowaliśmy zupełnie nowe geny wpływające na starzenie – zaznaczyła dr hab. Pośpiech.
Podkreśliła, że wyniki prowadzonych badań znajdują zastosowanie w diagnostyce i ocenie ryzyka rozwoju chorób, a także w interwencjach klinicznych.
Ważne jest traktowanie pacjenta w indywidualny sposób
– Jeśli dobrze poznamy, w jaki sposób nasz styl życia wpływa na nasze zdrowie, na starzenie epigenetyczne, możemy traktować pacjenta w spersonalizowany sposób i lepiej ukierunkować jego leczenie, a także proponować programy leczenia mające na celu poprawę jakości życia – wyjaśniła badaczka.
Badania są też, jak dodała, istotne dla kryminalistyki, bo można dzięki nim np. uzupełnić portret genetyczny sprawcy przestępstwa.
Badania prowadzone są w ramach projektu EPIGENOM „Analiza epigenomu w celach dochodzeniowo-śledczych – zwiększenie możliwości identyfikacyjnych i wykrywczych badań DNA – zwiększenie możliwości analizy metylacji DNA i epigenomu w kryminalistyce i diagnostyce” w konsorcjum składającym się z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w Warszawie, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, Uniwersytetu Łódzkiego i AIS.PL Sp. z o.o.
Projekt finansuje Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
PAP / RL / opr. LisA
Fot. Miriam Alonso/pexels.com