W niedzielę, 10 września w Markowej na Podkarpaciu zostanie beatyfikowana rodzina Ulmów, zamordowana podczas II wojny światowej przez Niemców – 24 marca 1944 roku – za ukrywanie ośmiorga Żydów. Beatyfikacja będzie wydarzeniem bez precedensu, gdyż jednocześnie na ołtarze zostanie wyniesiona cała rodzina: małżonkowie Józef i Wiktora oraz ich siedmioro dzieci.
W uroczystościach beatyfikacyjnych weźmie udział arcybiskup metropolita lubelski Stanisław Budzik, który podkreśla, że jest to wielki dzień dla Kościoła: – Tak jak większość biskupów wybieramy się na to miejsce, bo to będzie przeżycie dla nas wszystkich i całego świata niezwykłe. Musimy tych bohaterów pokazać. Bo potrzeba nam właśnie takich bohaterów. To byli ludzie pełni wiary chrześcijańskiej, którzy naśladowali Chrystusa w sposób doskonały – jak on oddali życie za innych.
W niedzielę w godzinach 17.00-19.00 na antenie Radia Lublin będzie można wysłuchać audycji „Ulmowie – Tryptyk”. To dziennikarska próba przedstawienia faktów, ale też szersze spojrzenie na kontekst wydarzeń sprzed prawie 80 lat. Jak przedstawiają się fakty związane z wydarzeniami w Markowej w 1944 roku? W jaki sposób kształtowała się pamięć o Ulmach i żydowskich rodzinach Goldmanów, Szallów, Didnerów i Gruenfeldów? Dlaczego proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów był wyjątkowy i nietypowy? Na te pytania stara się odpowiedzieć Adam Głaczyński w trzech audycjach pt. ‘’Tryptyk – Ulmowie – Rodzina, Pamięć, Świętość’. I część tuż po godz. 17.00, II część po godz. 18.00, III część po godz.19.00.
ZOBACZ: Ulmowie – Tryptyk
Zbrodnia w Markowej
W 1942 roku mieszkający w Markowej Ulmowie przyjęli pod swój dach ośmioro Żydów, z rodzin Goldmanów, Didnerów i Gruenfeldów. Wiosną 1944 roku rodzina została zadenuncjowana przez Włodzimierza Lesia, posterunkowego granatowej policji w Łańcucie, który wcześniej zagarnął majątek rodziny Goldmanów. 24 marca o świcie niemieccy żandarmi wdarli się do domu Ulmów. Zastrzelili ukrywających się tam Żydów, a następnie wyprowadzili przed dom Józefa Ulmę, jego żonę Wiktorię, która była w zaawansowanej ciąży, oraz ich dzieci. Małżonków zastrzelono na oczach dzieci, które zginęły zaraz potem, od strzału w tył głowy. Były to: Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni i Maria. Najstarsza z rodzeństwa – Stanisława – miała 8 lat, najmłodsza – Maria – półtora roku.
ZOBACZ ZDJĘCIA: Otwarcie wystawy „Śmierć za człowieczeństwo. Rodzina Ulmów”
Niemcy zagrabili gospodarstwo Ulmów oraz mienie należące do zamordowanych Żydów. Rodzina Ulmów została pogrzebana w zbiorowej mogile. Wkrótce, mimo zakazu Niemców, kilku mężczyzn z Markowej wydobyło zwłoki i umieściło je w osobnych trumnach. Po wojnie szczątki ekshumowano i pochowano na cmentarzu parafialnym.
Mieszkańcy Markowej przez lata kultywowali pamięć o Józefie i Wiktorii oraz ich dzieciach. Udało się też częściowo ocalić nieliczne pamiątki i część kolekcji fotografii wykonanych przez Józefa Ulmę, a znajdujących się w posiadaniu innych rodzin w tej miejscowości.
Proces beatyfikacyjny trwał blisko 20 lat
Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów trwał blisko 20 lat, rozpoczął się w 2003 roku. Gdy rozpoczynał się proces beatyfikacyjny, rodzina Ulmów była w grupie 122 męczenników II wojny światowej. Z uwagi na niemożność zgromadzenia materiału dowodowego, grupa ta zmniejszyła się do 89 osób. W celu zebrania zeznań świadków oraz dokumentacji dotyczącej domniemanego męczeństwa rodziny Ulmów, w archidiecezji przemyskiej odbył się proces rogatoryjny, który zakończył się w 2008 roku. Następnie akta przekazano do Watykanu.
Po latach prac, w 2017 roku metropolita przemyski arcybiskup Adam Szal zwrócił się do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych o wyłączenie procesu Józefa i Wiktorii Ulmów i ich siedmiorga dzieci z procesu męczenników II wojny. Po uzyskaniu zgody, w archidiecezji przemyskiej został otwarty nowy, niezależny proces beatyfikacyjny dotyczący męczeństwa Sług Bożych Rodziny Ulmów. Na etapie diecezjalnym przesłuchano 11 świadków. Wśród nich była Stanisława Kuźniar (zmarła 20 kwietnia 2023), krewna Ulmów oraz matka chrzestna ich trzeciego dziecka – Władysława.
Ocalone pamiątki po rodzinie Ulmów, w tym sprzęty i fotografie, autorstwa Józefa Ulmy, zostały przekazane do otwartego w 2016 roku w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów.
O bohaterskiej postawie Ulmów mówił papież Franciszek
O bohaterskiej postawie Ulmów mówił papież Franciszek w jednej z katechez w listopadzie 2018 roku. Ojciec Święty wskazał rodzinę z Markowej jako przykład bezwarunkowej wierności przykazaniom: – W kontekście rozważań o Dekalogu, niech ta wielodzietna Rodzina Sług Bożych, oczekujących na beatyfikację, będzie dla wszystkich przykładem wierności Bogu i Jego przykazaniom, miłości bliźniego oraz szacunku dla ludzkiej godności – mówił wówczas papież.
W lipcu 2020 roku ukończono prace nad liczącym 500 stron Positio o męczeństwie rodziny Ulmów, czyli opracowaniu naukowym, którego celem było udowodnienie, że ponieśli oni śmierć męczeńską za wiarę w Chrystusa. Następnie Positio, złożone w Watykanie, było przedmiotem oceny, najpierw historyków, a potem konsultorów teologicznych.
6 grudnia 2022 roku w Rzymie odbyła się sesja biskupów i kardynałów Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, która pozytywnie zaopiniowała propozycję wyniesienia ich na ołtarze jako męczenników. Wówczas, 17 grudnia 2022 papież Franciszek zatwierdził dekret o męczeństwie Józefa i Wiktorii Ulmów z Markowej wraz z siedmiorgiem dzieci. Decyzja ta otworzyła drogę do beatyfikacji.
14 lutego 2023 roku archidiecezja przemyska przekazała informację o decyzji papieża Franciszka, że beatyfikacja odbędzie się 10 września w Markowej na Podkarpaciu. Podano też, że przedstawicielem papieża i głównym celebransem mszy beatyfikacyjnej będzie kardynał Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych.
Symbol martyrologii
Wspomnienie liturgiczne błogosławionej rodziny Ulmów będzie przypadać 7 lipca – w rocznicę ślubu w 1935 roku Józefa i Wiktorii.
Po beatyfikacji doczesne szczątki Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci zostaną przeniesione do kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Doroty w Markowej. Wcześniej spoczywały na tamtejszym cmentarzu parafialnym. Na przełomie marca i kwietnia (2023) dokonano ekshumacji.
Zbrodnia na rodzinie Ulmów stała się jednym z symboli martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom. W rocznicę śmierci Ulmów, 24 marca, jest obchodzone święto państwowe – Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, uchwalony przez Sejm w 2017 roku.
MaK / IAR / opr. ToMa
Fot. ipn.gov.pl