74 lata temu, 7 marca 1949 roku, został zastrzelony przez bezpiekę major Hieronim Dekutowski „Zapora”, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny, dowódca oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, żołnierz niezłomny. Skazany na siedmiokrotną karę śmierci zginął w więzieniu przy Rakowieckiej w Warszawie, gdzie wcześniej przeszedł brutalne śledztwo. Jego ciało wrzucono do zbiorowej bezimiennej mogiły.
Mieszkańcy Lubelszczyzny upamiętnią 74. rocznicę jego śmierci oraz 6 podkomendnych
Uroczystości rozpoczną się od odprawienia mszy świetej w intencji zamordowanych o godzinie 12.00 w kościele garnizonowym przy Al. Racławickich w Lublinie. Po nabożeństwie uczestnicy obchodów przejdą pod symboliczną mogiłę „Zapory” i jego żołnierzy na cmentarzu przy ul. Białej, gdzie złożą kwiaty i zapalą znicze.
Następnie uroczystości przeniosą się pod pomnik „Zapory” na skwerze przed XXIX Liceum Ogólnokształcącym im. cc. mjra Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” przy ul. Lipowej w Lublinie. Uroczystości zakończą się ok. godziny 13.35 okolicznościowym spotkaniem w budynku szkoły.
CZYTAJ: Marsz Pamięci Żołnierzy Wyklętych przeszedł ulicami Lublina
Legendarny dowódca oddziałów partyzanckich
Hieronim Dekutowski urodził się w Dzikowie, obecnie części Tarnobrzega. W 1939 roku zdał maturę. Zamierzał podjąć studia we Lwowie, jednak po wybuchu wojny przyłączył się jako ochotnik do jednostek Wojska Polskiego i walczył z Niemcami w Galicji Wschodniej. Następnie dotarł do Francji, gdzie wstąpił do Armii Polskiej. Służył w szeregach 2. Dywizji Strzelców Pieszych.
Po kapitulacji Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii i wcielony do plutonu czołgów 3. Baonu I Brygady Strzelców. Zaprzysiężony na cichociemnego, w nocy z 16 na 17 września 1943 roku został zrzucony w okolicach Wyszkowa. Przydzielony do Kedywu Okręgu AK Lublin.
Od stycznia do lipca 1944 roku przeprowadził kilkadziesiąt akcji zbrojnych. W czasie akcji „Burza” ochraniał sztab Komendy Lubelskiego Okręgu AK. W sierpniu 1944 roku podjął nieudaną próbę przedostania się na pomoc walczącej Warszawie.
Na początku 1945 roku skoncentrował żołnierzy zagrożonych aresztowaniami i rozpoczął akcje odwetowe wobec wojsk NKWD i organów władzy ludowej. Dowodził największym zgrupowaniem na Lubelszczyźnie, działającym do amnestii w 1947 roku. Miał pod sobą około 200 żołnierzy, którzy wiosną 1945 roku oczyścili z posterunków Milicji Obywatelskiej powiat kraśnicki, część puławskiego i lubelskiego.
W 1947 roku, po ogłoszeniu przez władze komunistyczne amnestii, zaprzestał akcji i się ujawnił. Zagrożony aresztowaniem wraz z grupą podkomendnych podjął próbę ucieczki poza granice kraju, jednak wszyscy zostali zatrzymani.
CZYTAJ: Minister Czarnek: każdemu z Wyklętych winni jesteśmy szczególną pamięć
Skazany na siedmiokrotną karę śmierci
Po brutalnym śledztwie w więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie został skazany wyrokiem sądu wojskowego, 15 listopada 1948 roku, na siedmiokrotną karę śmierci. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Pozostałych oskarżonych również skazano na śmierć. Przed wykonaniem wyroku major Dekutowski podjął jeszcze jedną nieudaną próbę ucieczki z celi. Wyroki wykonano 7 marca 1949 roku. Przeżył jedynie Władysław Siła-Nowicki, dzięki pomocy ciotki, która była siostrą Feliksa Dzierżyńskiego.
Wyrok wydany przez władze komunistyczne na „Zaporę” został unieważniony w 1994 roku. W 2007 prezydent Lech Kaczyński wydał postanowienie o odznaczeniu pośmiertnie Hieronima Dekutowskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Uhonorowanych zostało też sześciu żołnierzy majora straconych wraz z nim: Stanisław Łukasik, Roman Groński, Edmund Tudruj, Tadeusz Pelak, Arkadiusz Wasilewski i Jerzy Miatkowski. „Zapora” również został odznaczony pośmiertnie na obczyźnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
Szczątki majora Dekutowskiego odnaleziono w 2012 roku w Kwaterze na Łączce na warszawskich Powązkach. W sierpniu 2013 roku IPN ogłosił, że ciało Dekutowskiego zostało zidentyfikowane. Jego pogrzeb odbył się we wrześniu 2015 roku. Został pochowany w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
MaTo / IAR / opr. AKos
Fot. archiwum