Ponad 1500 donosów wpłynęło w 2023 roku do urzędów skarbowych w województwie lubelskim. Chociaż donosy kojarzą nam się pejoratywnie, są – jak twierdzą urzędnicy – ważnym procesem w zapewnieniu sprawiedliwości podatkowej i zwalczania wszelkich nieprawidłowości.
Niewielka część donosów znajduje potwierdzenie w rzeczywistości
– Wszystkie donosy poddane były szczegółowej analizie w celu zweryfikowania zawartych w nich informacji – mówi rzecznik Izby Administracji Skarbowej w Lublinie Michał Deruś. – Mimo że każdy sygnał od podatników jest dokładnie analizowany, warto podkreślić, że jedynie niewielka część z tych donosów znajduje potwierdzenie w rzeczywistości. Donosy składane do urzędów skarbowych w Lubelskiem głównie koncentrują się na kilku obszarach. Do najczęściej zgłaszanych należą: wynajem nieruchomości bez deklarowania uzyskanych z tego tytułu dochodów bądź przychodów do opodatkowania, sprawdzenie źródeł pochodzenia majątku, prowadzenie działalności gospodarczej bez jej oficjalnego zarejestrowania. Kolejna sytuacja to zatrudnianie pracowników nieoficjalnie, czyli „na czarno”, ominięcie obowiązku wydawania dowodów potwierdzających transakcje, czyli wydawania paragonów, faktur czy rachunków.
CZYTAJ: Pijany 58-latek wypadł z ciągnika. Pojazd staranował ogrodzenie [ZDJĘCIA]
– Jestem przeciwny donosom – mówi dr nauk prawnych i społecznik w Białej Podlaskiej Andrzej Halicki. – Uważam, że jeżeli osoby mają jakąś wiedzę na temat nieprawidłowości, powinny przyjść i zadziałać jako taki whistle blower, czyli osoba, która ma wiedzę o nieprawidłowościach, gwarantuje się jej anonimowość, ale przychodzi do urzędu i mówi o pewnych zdarzeniach. Ale nie pisze donosów. Dla mnie kłóci się to z etyką, z moralnością. Zabijamy ducha obywatelskości, a idziemy dalej w jakieś donoszenie, zawiadamianie nie do końca sprawdzone.
Donos jako narzędzia wspierające działania kontrolne
– Mimo że większość donosów nie znajduje potwierdzenia, istnieją przypadki, w których dzięki zgłoszeniom udało się ujawnić i potwierdzić nieprawidłowości – podkreśla Michał Deruś. – Dzięki temu organy podatkowe mogą podjąć odpowiednie kroki w celu zapewnienia przestrzegania prawa podatkowego. Takie sytuacje pokazują wartość donosów jako narzędzia wspierającego działania kontrolne urzędów skarbowych, ale też i egzekwowaniu przepisów podatkowych.
– Donosami nigdy w życiu się nie zajmowałam, więc to dla mnie zaskoczenie, że są aż takie statystyki – mówią mieszkańcy. – Z czego to może wynikać? Z zazdrości, bo raczej nie z troski. Z charakteru Polaka: dlaczego komuś lepiej, a nie mnie. Prowadząc działalność też miałam kontrole na podstawie donosów – ludzie donoszą, kiedy zobaczą, że ktoś ma lepszy samochód, lepiej się ubierze, czy status mu się polepszy.
„Ludzka prosta zawiść”
– To, co najczęściej kieruje osobami, które będą takie donosy robić, to powiedzieliśmy: ludzka prosta zawiść – mówi psycholog społeczny Tomasz Łysakowski. – Drugim motywatorem może być po prostu zemsta na kimś. Na przykład jeżeli pracodawca zwalnia jakiegoś pracownika, a pracownik ma jakieś informacje co do tego, od czego był odprowadzany podatek, a od czego nie, to oczywiście w drodze zemsty bardzo często ten zwolniony pracownik może podzielić się tymi informacjami, nawet jak takich informacji nie ma, jeżeli to były plotki. Trzecia grupa ludzi, którzy informują urząd skarbowy, to ludzie, którym pewnego rodzaju praworządność leży na sercu. Chcą, by reguły były przestrzegane.
Kto donosi na kogo?
– Do najczęściej donoszących zalicza się przede wszystkim najemców i sąsiadów na wynajmujących, kontrahentów na przedsiębiorców, klientów sklepów na właścicieli bądź sprzedawców, pracowników na pracodawców, czy członków rodziny, w tym byłych małżonków, na innych członków rodziny – mówi Michał Deruś.
CZYTAJ: Rzecznicy praw ucznia spotkali się w Lublinie [ZDJĘCIA]
– Nie zgadzam się z tym, że donoszą, dlatego że są obywatelsko nastawieni, ponieważ to się nie przekłada w pozostałych dziedzinach życia – mówi Andrzej Halicki. – Gdybym widział, że ludzie głosują w budżecie obywatelskim, że angażują się w codzienne sprawy że chcą wspierać społeczność lokalną, to bym zrozumiał to, ze faktycznie te tysiąc donosów jest częścią takiej obywatelskiej postawy. Natomiast tego nie widać. Ktoś nie jest obywatelski na co dzień, a pisze donos pod płaszczykiem obywatelskości? To mi się kłóci.
Od 2018 roku działa całodobowy i bezpłatny Krajowy Telefon Interwencyjny Krajowej Administracji Skarbowej (800 060 000), pod który mogą być zgłaszane naruszenia prawa podatkowego.
MaT/ opr. DySzcz
Fot. SEVENHEADS/ pixabay.com