14 lutego przypada Środa Popielcowa, która rozpoczyna w Kościele katolickim – trwający 40 dni – okres Wielkiego Postu. Dla wiernych jest on wezwaniem do pokuty i przemiany życia, czyli wewnętrznego nawrócenia. To także czas przygotowania do święta Wielkanocy.
CZYTAJ: „Od nas zależy ludzkie życie”. Europejski Dzień Numeru Alarmowego 112 [ZDJĘCIA]
Posypanie głowy popiołem podczas mszy. Co symbolizuje popiół?
W Popielec katolicy uczestniczą we mszy świętej, w czasie której kapłan posypuje ich głowy popiołem ze spalonych gałązek, poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedniego roku. Wypowiada przy tym słowa: „Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Popiół symbolizuje kruchość ludzkiego życia i pokorę, a także wewnętrzną przemianę człowieka i oczyszczenie.
– To jest prawda o naszym żalu i naszej niedoskonałości, jednocześnie o świadomości przemijania – mówi proboszcz parafii pw. św. Andrzeja Boboli w Lublinie ks. Mirosław Ładniak. – Ta prawda mobilizuje nas, by jeszcze lepiej wykorzystać czas, który Pan Bóg nam daje, i życie, które jest naszym udziałem. Stąd Wielki Post nie jest przeciwko człowiekowi, bo stawia tylko wymagania. Jest dla człowieka, by dać mu szansę jeszcze większej, bardziej pogłębionej refleksji nad swoim życiem.
Tegoroczne obchody Środy Popielcowej z udziałem papieża Franciszka rozpoczną się w rzymskim kościele św. Anzelma o 16.30, po czym nastąpi procesja pokutna do bazyliki św. Sabiny, gdzie o 17.00 papież będzie przewodniczył mszy z błogosławieństwem i obrzędem posypania głów popiołem.
W orędziu na Wielki Post 2024 Franciszek nawiązał do pielgrzymowania Izraela przez pustynię i do daru Dziesięciorga Przykazań, wyznaczających drogę z niewoli ku wolności. Franciszek wskazuje, że dobre przeżycie Wielkiego Postu oznacza walkę ze zniewalającymi nas bożkami. Okres ten powinien też sprzyjać zatrzymaniu się na modlitwę czy podobnie jak Miłosierny Samarytanin, u boku poranionego brata, czyli bliźniego.
Ścisły post w Środę Popielcową
Środa Popielcowa jest jednym z dwóch dni, obok Wielkiego Piątku, gdy katolicy podejmują ścisły post. Oznacza to, że wierni powinni zrezygnować z mięsa i mogą zjeść maksymalnie trzy posiłki, w tym jeden do syta. Obowiązkiem postu są objęte osoby od 18 do 60 roku życia, pozostałe są zachęcane do włączenia się w ten akt pokutny.
40 dni Wielkiego Postu
Okres Wielkiego Postu obliczony na 40 dni (bez niedziel) ma związek z wydarzeniami biblijnymi. Nowy Testament mówi o 40-dniowym poście i kuszeniu Jezusa na pustyni. W Starym Testamencie jest mowa o 40 dniach potopu i 40 latach wędrówki Izraela przez pustynię. Prorok Eliasz, idąc na górę Horeb, przez 40 dni obywał się bez posiłku. Tyle samo czasu pokutowali mieszkańcy Niniwy po tym, jak posłany przez Boga Jonasz nawoływał ich do nawrócenia.
Triduum Paschalne
W tym roku Wielki Post zakończy się w Wielki Czwartek – 28 marca – przed sprawowaną wieczorem Mszą Wieczerzy Pańskiej. W Wielki Czwartek katolicy rozpoczną obchody Triduum Paschalnego, które trwa do Wielkiej Soboty – 30 marca. W Wielki Piątek i Wielką Sobotę obowiązuje post paschalny, który nie ma charakteru pokutnego.
Uroczystości Wielkiej Soboty wprowadzają w Niedzielę Wielkanocną, zwaną też Zmartwychwstaniem Pańskim. W tym roku Niedziela Wielkanocna przypada 31 marca. Wielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijańskim. Upamiętnia misterium paschalne Jezusa Chrystusa – jego mękę, śmierć i zmartwychwstanie.
Bez wesel i hucznych zabaw
W Wielkim Poście wierni nie powinni organizować wesel oraz hucznych zabaw. Kościół nie precyzuje, która rozrywka jest naruszeniem nastroju pokutnego. Rozróżnienie pozostawia sumieniu wiernych.
We wszystkie piątki Wielkiego Postu w kościołach jest odprawiana Droga Krzyżowa, a w niedziele – Gorzkie Żale. Praktyką tego okresu jest też liturgia stacyjna, dawniej odbywająca się w Rzymie, a obecnie sprawowana na całym świecie. Wierni mogą pielgrzymować do 40 wybranych kościołów stacyjnych w diecezji, by wziąć udział we mszy świętej, przystąpić do sakramentu pokuty i uczestniczyć w adoracji Najświętszego Sakramentu. Każdemu dniu Wielkiego Postu został przypisany konkretny kościół.
Szaty liturgiczne mają barwę fioletową
W czasie Wielkiego Postu szaty liturgiczne mają barwę fioletową. W niektóre uroczystości i święta przypadające w tym okresie mogą mieć odmienny kolor, między innymi różowy – w czwartą niedzielę, nazwaną „Leatare”, lub czerwony – w niedzielę Męki Pańskiej, czyli Palmową, albo biały – w uroczystość Zwiastowania Pańskiego.
Historia sypania głowy popiołem
Popielec został wprowadzony do kalendarza katolickiego w VII wieku przez papieża Grzegorza I. Początkowo popiołem posypywano tylko głowy grzeszników, którzy przygotowali się do sakramentu pokuty. Obrządek ten wobec wszystkich wyznawców wprowadził papież Urban II w 1091 roku.
Sam zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty jest znany w wielu kulturach i tradycjach, między innymi w starożytnym Egipcie i Grecji czy wśród plemion indiańskich. Pojawia się w Biblii, w Księdze Jonasza oraz Joela.
IAR / LilKa / opr. AKos
Fot. archiwum RL