Jak się okazuje, nie tylko Egipt jest krajem piramid. Takie budowle można spotkać również w Polsce. Najstarsze z nich powstały tysiąc lat wcześniej niż słynna piramida Cheopsa i są starsze niż Stonehenge. A jedna ze znanych polskich piramid znajduje się na Lubelszczyźnie.
Najbardziej tajemnicze miejsce w Lubelskiem
W Krynicy, w gminie Krasnystaw mieści się tak zwana wieża ariańska, Mauzoleum Orzechowskich czy Grobisko. Ma ona kształt właśnie piramidy. Powstała na przełomie XVI-XVII wieku. Prawdopodobnie jest to grobowiec Pawła Orzechowskiego, właściciela zamku w Krupem, który jako arianin nie mógł być pochowany na cmentarzu katolickim. Zdecydował więc o zbudowaniu grobowca w odosobnieniu i w oryginalnej formie. Został w nim prawdopodobnie pochowany w marcu 1612.
To jedno z najbardziej tajemniczych miejsc w Lubelskiem. Piramida została zbudowana na zasadach matematycznych – złotego podziału i ciągu Fibonacciego, czyli według tzw. boskich proporcji. W jej architekturze można znaleźć także symbolikę apokaliptyczną.
Piramida stoi na wzgórzu, będącym najwyższym punktem w okolicy. To najwyższa budowla piramidalna w Polsce. W środku wieży znajduje się pomieszczenie, które ma około 6,8 m wysokości, a na górze jest jeszcze ponad 13 m. – Są przypuszczenia, że wierzchołek mógł być zwieńczony jakąś kolumienką. Ta domniemana kolumienka znajduje się w muzeum w Krasnymstawie – opowiadał Radiu Lublin Robert Kowalski, zamojski przewodnik.
O piramidzie krążyły liczne legendy. Okoliczni mieszkańcy twierdzili, że w budynku ukryty jest skarb. Jednak tajemnicza aura tego miejsca odstraszała poszukiwaczy i rabusiów grobów. Znana XIX-wieczna polska pisarka Klementyna Hoffmanowa z Tańskich, która w 1826 roku odwiedziła to miejsce, opisywała, że miejscowa ludność bardzo się go boi. Mieszkańcy mówili: „Po co tam chodzić, skoro złe śpi?”. Pisała, że chłopi, aby zabezpieczyć się przed złem, które miało mieszkać w piramidzie, zaorali drogi prowadzące do Mauzoleum.
W 2023 zakończyła się rewitalizacja budowli. Odtworzono w niej posadzki, otynkowano część ścian, pozostawiając fragmenty elewacji, na których widać oryginalne mury. Wstawiono też nową, stylizowaną bramę do „lubelskiej piramidy”.
Starsze niż egipskie
Ale najstarsze na terenie Polski są tzw. piramidy kujawskie. Można je znaleźć w trzech miejscowościach w pobliżu Izbicy Kujawskiej (powiat włocławski) – w Sarnowie, Gaju i Wietrzychowicach. Według naukowców pierwsze z nich powstały około 5,5 tysiąca lat temu. To grobowce megalityczne (czyli stworzone z użyciem wielkich kamieni), powstałe kilkaset lat wcześniej niż najsłynniejsze budowle megalityczne świata – brytyjskie Stonehenge.
Kujawskie piramidy były zbudowane z wielkich głazów i ziemi. Największe mają ponad 100 metrów długości, a ich wysokość wynosi kilka metrów. Są więc dużo niższe od egipskich. Pełniły natomiast podobną rolę – grobowców. Archeolodzy znaleźli pod nimi szczątki od jednej do kilku osób. Być może spoczywają tutaj wodzowie ówczesnych plemion zamieszkujących Kujawy.
Na zdj. jedna z piramid kujawskich w Wietrzychowicach, fot. Einsamer Schütze / wikipedia.org
Jednak piramidy były kiedyś okazalsze. Kamienie tworzące grobowce w XIX wieku były wykorzystywane przez miejscową ludność w celach budowlanych. Inne w czasie I wojny światowej zostały użyte do budowy drogi. Przy czym dla ich wydobycia… niektóre piramidy „potraktowano” dynamitem.
Pod jedną z piramid znaleziono szczątki dwóch mężczyzn przed około 5 tys. lat, których głowy nosiły ślady zabiegów przeprowadzonych przez prehistorycznych chirurgów. Obaj mieli operacje trepanacji czaszki, w tym jeden z nich wielokrotnie. W obu przypadkach zakończyły się one powodzeniem.
Uczeń Kanta i polska niepodległość
Kolejna piramida znajduje się w Rapie, wsi w województwie warmińsko-mazurskim. Ma ona prawie 16 metrów wysokości. Powstała na przełomie XVIII i XIX wieku za sprawą właściciela tamtejszego majątku barona Friedricha von Fahrenheida, bogatego kolekcjonera dzieł sztuki, mecenasa artystów, studenta Immanuela Kanta. Podczas podróży do Paryża zainteresował się bardzo modną w tamtym czasie egiptologią. Postanowił więc zbudować własną piramidę, przeznaczoną na grobowiec rodzinny. Według zamysłu jego kształt miał sprzyjać… mumifikacji ciał.
Kolejny grobowiec o kształcie piramidy powstał w 1780 r. w Różnowie, w województwie opolskim. Jego budowniczym był znany architekt Karl Langhaus, projektant Bramy Brandenburskiej w Berlinie. Ma 9 metrów wysokości, a jego kształt był także bezpośrednio wzorowany na egipskich piramidach. Różnowska piramida powstała jako grobowiec rodzinny na zamówienie pruskiego generała Augusta Freiherra von Ebena und Brunnen.
Kolejna polska piramida powstała po 1845 r. Zaprojektował ją osobiście Franciszek Jerzy Łakiński, były rotmistrz armii Księstwa Warszawskiego, który w niej spoczął. Według tradycji przed samą śmiercią miał stwierdzić, że gdy sosny świeżo posadzone w pobliżu przerosną 11-metrową piramidę, Polska odzyska niepodległość. I tak też się stało w 1918 roku.
Poza tym wzorowane na egipskich piramidach XX-wieczne grobowce powstały m.in. w Zagórzanach w Małopolsce i Międzybrodziu w pobliżu Sanoka.
RL / opr. ToMa